Czy właściwie oceniamy charakter bodźców, które do nas docierają? Od czego ta ocena zależy? Jak poradzić sobie w sytuacjach emocjonalnie trudnych? Jak dużą rolę odgrywa wsparcie społeczne, kiedy doświadczamy stresu?

Mówiąc o stresie, często odnosimy się do sytuacji subiektywnie trudnych. Oczywiście, są takie sytuacje, które niezaprzeczalnie będą stresujące dla każdego – np. śmierć bliskiej osoby, rozstanie czy zwolnienie z pracy – wymieniać tu można bez końca. Ważny jest jednak fakt, iż – w zależności od naszej sytuacji życiowej, od tego w jakim stanie emocjonalnym, fizycznym obecnie się znajdujemy – inaczej będziemy oceniać zagrażającą sytuację (jako mniej lub bardziej stresującą). Zwolnienie z pracy może być bardzo stresującym doświadczeniem dla osoby, która zbytnio nie wierzy we własne możliwości. Jednakże dla osoby, która „przecież nie lubiła swojej pracy” i „wie, na co ją stać” będzie to sytuacja mniej stresująca, a jednocześnie również szansa, okazja do rozwoju i podjęcia nowego wyzwania. To, jak interpretujemy stresor, będzie wpływać na nasze strategie radzenia sobie z nim (Gerrig i Zimbardo, 2012).

Najprostszy sposób podziału strategii radzenia sobie ze stresem to: strategia skoncentrowana na problem oraz strategia skoncentrowana na emocje (Lazarus i Folkaman, 1984; za: Gerrig i Zimbardo, 2012). Pierwsze podejście dotyczy bezpośredniego „spotkania” z bodźcem, który wywołuje stres. Osoba podejmująca tę taktykę stara się skutecznie rozwiązać problem, pokonać stresor. Przykładem będzie tu student, który – dowiedziawszy się o zbliżającym się egzaminie – ułoży plan nauki i weźmie się do pracy. Podejście drugie często bywa nazywane odwróceniem uwagi od sytuacji problemowej. W tym przypadku wspomniany wyżej student nie będzie planował i podejmował systematycznej nauki. Skupi się on raczej np. na sprzątaniu mieszkania czy też wyjdzie ze znajomymi do kina. Ważne jest, by zwrócić uwagę na to, że obie strategie są potrzebne i skuteczne. Należy je jednak stosować w różnych rodzajach sytuacji stresowych.

Strategia skoncentrowana na emocjach będzie skuteczna w przypadku pojawienia się stresorów, które nie podlegają naszej kontroli. Natomiast strategia skoncentrowana na problem okaże się skuteczna w walce ze stresem, podczas gdy istnieją realne szanse na pokonanie stojącego przed nami zagrażającego bodźca (Gerrig i Zimbardo, 2012). Inne strategie radzenia sobie w trudnych dla nas sytuacjach to przeformułowanie oceny charakteru stresorów, a także restrukturyzacja opinii dotyczącej własnych zachowań w sytuacji stresowej.

Pierwsza z wymienionych strategii dotyczy uczenia się zmiany myślenia na temat bodźców zagrażających lub też wyobrażania sobie sytuacji stresowych w niezagrażającym, czasem nawet zabawnym kontekście. Przykładem tej strategii może być publiczne wystąpienie przed ogromną liczbą osób. Co w tym przypadku możemy zrobić, aby obniżyć poziom stresu? Pomocne może okazać się wyobrażenie, iż cała nasza widownia zapomniała włożyć ubrań i siedzi na krzesełkach w samej bieliźnie. Donald Meichenbaum (1997, 1985, 1993; za: Gerrig i Zimbardo, 2012) utworzył trójetapowy model, dzięki któremu możemy uodpornić się na stres. Pierwszy krok polegać miałby na tym, aby zwiększyć wiedzę dotyczącą własnych zachowań, a także ich przyczyn i konsekwencji. Dzięki temu zwiększymy samoświadomość mechanizmów wywołujących u nas stres. Krok drugi to wyłonienie nowych rodzajów zachowań, które będą bardziej adaptacyjne i pomogą nam zapobiegać stresowym sytuacjom. Natomiast krok trzeci to wprowadzenie tych zachowań w życie (tamże).

Na koniec należy wspomnieć, iż bardzo cennym czynnikiem obniżającym poziom stresu jest wsparcie społeczne. Warto mieć wokół siebie ludzi, którzy – w razie potrzeby – będą służyć nam wsparciem emocjonalnym, informacyjnym (np. porada) czy też materialnym. Rodzina, przyjaciele, życzliwi sąsiedzi to w sytuacji stresowej prawdziwy skarb. Sieć wsparcia społecznego daje człowiekowi znajdującemu się w trudnej sytuacji szansę na zmniejszenie odczuwanego poziomu stresu, a także na skuteczniejsze poradzenie sobie z codziennymi problemami oraz innymi trudnymi wydarzeniami. Jak zatem ostatecznie poradzić sobie w trudnych sytuacjach? Wszystko zależne jest od charakteru bodźca, który wywołuje w nas nieprzyjemne odczucia. Najważniejsze – to z czasem wypracować własną skuteczną strategię, wybierając spośród poznanych sposobów na walkę ze stresem. Nie zapominajmy również o bardzo popularnych ostatnio technikach relaksacyjnych oraz aktywności fizycznej.

Czy wiesz już, która strategia będzie dla Ciebie najlepsza? A może potrzebujesz czasu, by przetestować kilka? Zatem, do dzieła!

Bibliografia Gerrig, R. J., Zimbardo, P. G. (2012). Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.